‌از چهارشنبه‌سوری تا چهارشنبه‌سوزی!

‌به گزارش  واحد خبری سیده آمل، براساس آنچه در کتاب‌های تاریخی و اظهار نظر افراد مطلع و صاحب‌نظر آمده، ایرانیان باستان پایان سال و نزدیک بهار، شامگاه آتشی برمی‌افروختند و این آتش را تا پیش از برآمدن خورشید روشن نگاه می‌داشتند.

طی سال‌ها، آدابی در نقاط مختلف ایران به این جشن اضافه و شب چهارشنبه‌ی آخر سال را به‌عنوان زمان برگزاری آن تعیین کردند و این رسوم ادمه داشت تا آنکه وارد شدن برخی رفتارها، چهارشنبه‌ سوری را به چهارشنبه سوزی بدل کرد و تبعاتی از آن برجای گذاشت که مردم همزمان با روزهای پایانی سال دچار اضطراب و نگرانی شوند.

یک عضو هئیت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز در گفت و گو یی منطقه‌ی فارس در خصوص ریشه تاریخی چهارشنبه سوری گفت: این آیین از مراسمی است که  ریشه در دوره باستان دارد؛ بسیاری از آداب و رسوم ملی ما ریشه در دوره باستان داشته  که در طول تاریخ تغییر کرده است.

مصطفی ندیم خاطر نشان کرد: در باورهای زرتشتی جهان به ۱۲ هزار سال‌، چهار دوره سه هزار ساله تقسیم شده و در این دوران هفت موجود اهورایی خلق می‌شود که عبارتند از آسمان، زمین، آب، گیاه، چهارپا، انسان و آتش‌.

وی با اشاره به اینکه این هفت موجود اهورایی در شش مرحله خلق شده‌اند، افزود: به طور متوسط ۲۰ تا ۴۰ روز طول می‌کشید تا هر موجود خلق شود که بین هر خلقت پنج روز فاصله بوده و در این مدت به بزم و شادی می‌پرداختند.

ندیم با بیان اینکه این پنج روز به گاهنبار معروف بوده است، اظهار کرد: گاهنبار آخر مربوط به آتش بوده که مراسم چهارشنبه‌سوری از آن سرچشمه گرفته است‌.

این استاد دانشگاه به ریشه چهارشنبه سوری در پیش از اسلام هم اشاره کرد و با این اعتقاد که چهارشنبه سوری متعلق به بعد از اسلام است، در توچیه چرایی این گفت، خاطرنشان کرد: در پیش از اسلام هفته وجود نداشته و روز وجود داشته و هر روز به یک نام خاص معروف بوده، پس چهارشنبه سوری متعلق به بعد از اسلام است؛ چرا که هفته بعد از اسلام به وجود آمده است‌.

وی با بیان این موضوع که مراسم چهارشنبه سوری در طول تاریخ تحول پیدا کرده و از رسوم‌ گذشته فاصله قابل توجهی گرفته است، عنوان کرد: پریدن از روی آتش، فال گوش ایستادن و قاشق‌زنی از جمله مراسم مشترک بین همه استان‌ها بوده است .

به گفته ندیم، در شیراز قدیم رفتن به شاهچراغ(ع) و سید علاالدین حسین(ع)، پخت آش ابودردا، تفال به حافظ، آب‌تنی در حوض ماهی سعدی و خوردن آجیل شیرین یا آجیل مشکل گشا که در آن زردآلو، قیصی و کشمش نیز وجود داشته از جمله مراسم چهارشنبه سوری به شمار می‌رفته است .

این عضو هئیت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز در خصوص آش ابودردا اظهار کرد: آش ابودردا یا ابول‌دردا که یکی از اصحاب پیامبر بوده در آخرین چهارشنبه سال در شیراز پخته می‌شد که این آش همانند آش رشته بوده با این تفاوت که وقتی آش پخته و قوام پیدا می‌کرد دو خمیر که به شکل انسان بوده (مونث و مذکر ) را بهم چسبانده و همچنان که دیگ آش روی آتش در حال پخت بوده این دو خمیر را در آن انداخته و زمان پخت نهایی آش، خمیر را از دیگ خارج می‌کرده‌اند.

ندیم خاطرنشان کرد: این ‌آش را ‌به نیت شفای بیماران ‌پخته و در بین همسایگان توزیع می‌کردند و در واقع این دو خمیر نماد شخص بیمار ‌محسوب می‌شد.

وی به مراسم آب‌تنی در حوض ماهی سعدی هم اشاره و عنوان کرد: آب‌تنی در این حوض ماهی از جمله رسم‌های زنان و مردان شیرازی در روز چهارشنبه سوری بوده که آنها اعتقاد داشتند آب این حوض دفع قضا و بلا می‌کند و سبب بخت ‌شایی و افزایش روزی می‌شود. به همین دلیل برای آن اهمیت خاصی قائل بودند و در رسوم خاص شیراز جایگاه ویژه‌ای داشته است.

این عضو هئیت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز ادامه داد: از سال ۴۱ که حمام سعدی ساخته شد، زنان شیرازی امکان آب‌تنی در حوض ماهی را از دست می‌دهند و برای اجابت نیات خود را از جمله بخت‌گشایی، شفا و رزق و روزی به حمام می‌رفتند که از آب نهر سعدی استفاده می‌کردند و هنوز هم برخی به آنجا رفته و این رسم را به جای می‌آورند.

ندیم خوردن ماهی سیاه یا کامپوزیا به نیت شفا توسط کسانی که مبتلا به بیماری یرقان بودند را یکی دیگر از رسوم‌ در چهارشنبه‌سوری برشمرد.

وی با تصریح اینکه تمام آداب و رسوم ایرانی‌ها با چهار مولفه زمان، شادی، خرد و همبستگی قومی شناخته می‌شد، افزود: اما متاسفانه امروزه این رسومات بسیار کمرنگ و تغییر کرده و شادی‌ها رنگ باخته است‌.

این استاد دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه در گذشته مردم با شادی‌ها، سختی‌ها را رفع می‌کردند و این نشانه خرد بود، خاطرنشان کرد: درقدیم‌الایام زمان به دو دسته مقدس و غیره مقدس تقسیم می‌شد، دور هم نشستن‌ها و به جای آوردن رسوم‌ و شادی برای مردم از جمله اولویت‌های زمان مقدس برای افراد بود.

ندیم با ابراز تاسف از کم‌رنگ شدن این چنین رفتارهای اجتماعی با گذشت زمان، گفت: در طول ایام با منع کردن‌ها و مخالفت‌هایی که با شادی شده، مردم به سمت کارهایی هیجانی سوق پیدا کرده‌اند و مفهوم شادی و لذت بردن را فراموش و هنر لذت بردن را نیاموخته‌اند.

عضو هئیت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز با تاکید بر ضرورت آموزش شادی به مردم خاطرنشان کرد: باید به مردم آموزش داده شود که شادی به معنی بی‌احترامی به دیگران و عدم رعایت حق دیگران نیست، بلکه احترام به شادی خود و اطرافیان است و زنده کردن آیین کهن گذشتگان باعث لذت بیشتر و کمک به همبستگی قومی، ایجاد الفت، مهر و عاطفه و محبت به افراد می‌شود.

ندیم اضافه کرد: این امر باعث حفظ شئونات نسبت به باورهای دینی و علایق و شعور انسانی و احترام به هم نوع و طبیعت می‌شود.

وی که اعتقاد دارد با گذشت زمان بستر جامعه تغییر کرده نه رسوم‌، گفت: فناوری‌های جدید در جهان امروز، انسان‌ها را به سوی راهی پیش برده که زمان قدسی را فراموش کرده‌اند و زندگی و فکر اکثر جوانان به اندازه یک صفحه موبایل شده است؛ چرا که کم شدن دورهمی‌ها و ارتباطات و روابط اجتماعی باعث کاهش رسوم‌ و سوق به هیجانات خطربرانگیز امروزه شده است .

این استاد دانشگاه با بیان اینکه شادی، کمک به هم‌نوعان و طریقه مصرف صحیح نعمت‌های خداوندی از آموزه‌های دینی ما ایرانیان در قبل و بعد از اسلام بوده است، عنوان کرد: در فرهنگ ایرانی ایجاد خطر برای خود و هم‌نوعان، اسراف، خشم و ناراحتی هرگز وجود نداشته است .

به گفته ندیم، اگرچه نوع زندگی و انجام آداب و رسومات همانند گذشته نمی‌شود اما با فرهنگ‌سازی و آموزش می‌توان مانع از بدتر شدن این اوضاع شد.