وقف عبادت ویژه ای که برروی جهنم پل میزند

۲۵ آذر ماه روز «وقف» نامگذاری گردیده است، از این رو از بیانات مفسر بزرگ قرآن کریم حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در خصوص احیای این مهم که در فرمایشات خود آنرا صدقۀ جاریه معرفی نموده اند بهره مند می شویم.

به گزارش واحد خبری سیده آمل ،  آیت الله العظمی جوادی آملی در وقف نامه الصاق یک قطعه زمین به حوزه علمیه امام حسن عسکری (علیه السلام) شهرستان آمل جهت بهره برداری علمی و دینی از آن، وقف‌ را از برجسته‌ترین آموزه‌های دینی دانستند و اظهار داشتند: وجود مبارک پیامبر اسلام صلوات الله علیه صحابه را پروراند و پیامبر «یعلمهم الکتاب والحکمه» بودند که این صحابه را عالم کردند و اینها نیز فهمیدند که سنت حسنه وقف ماندگار است، بنابراین هر صحابه ای که تمکن مختصری داشت، بخشی از آن را وقف می کرد برای اینکه فهمیده بود وقف صدقه نیست بلکه صدقه جاریه است.

ایشان در فراز دیگری ازاین وقف نامه مرقوم داشتند: وقف، صدقه جاریه و پویاست نه جامد و ایستا. تعبیر «جریان» همانند فصل مقوّم وقف است که آن را از سایر صدقات جدا می‌کند همانند کلمه «ناطق» که انسان را از سایر موجودات زنده امتیاز می‌دهد. واقفان محترم کوشا باشند که آنچه قوام وقف به آن است که همان جریان و پویایی باشد محفوظ بماند و در انشای صیغه وقف کاربری خاصی را در نظر نگیرند که متولیان بعدی مجبور شوند در مدار بسته و جامد حرکت کنند بلکه نحوۀ بهره ‌برداری از آن را مطلق و آزاد قرار دهند چون آنچه باید از طلق بودن به در آید و مقید و بسته شود خود عین است نه بیش از آن؛ مثلاً اگر کسی خواست زمینی را وقف بهداشت و درمان جامعه کند چنین انشا نماید:

 ۱ـ این زمین مشخص، وقف بهداشت و درمان است.

 ۲ـ تمام منافع و درآمدِ متطوّر آن در هر عصر و نسلی در مصرف یادشده صرف شود.

 ۳ـ اگر غبطه وقف و مصلحت جامعه در این است که در این زمین بیمارستان، درمانگاه و سایر مراکز درمانی ساخته شود با کارشناسی اهل خبره، متولّی به احداث بناهای مذکور اقدام کند و اگر تغییر کاربری سودآورتر است و غبطه وقف و مصلحت امت بهتر تأمین می‌شود تغییر یادشده صورت پذیرد.

غرض آنکه جوهر وقف، حبس اصل زمین است نه حبس آن و حبس صورت ساختاری معین (عرصه)، چنانکه جوهر دیگر وقف صرف درآمد آن در کار خیر است نه خیر معین. خلاصه آنکه؛

 ۱ـ وقف عبادت ویژه‌ای است که مایۀ تصدیق ایمان واقف است لذا از آن به صدقه یاد می‌شود.

 ۲ـ وقف، جاری است نه جامد لذا تحبیس اصل (عین)، کافی است و تحبیس عرصه لازم نیست.

 ۳ـ مصرف آن، خیرِ مطلق است نه معین، هر چند تعیین آن صحیح است.

ایشان قصد قربت را مایه پایداری وقف دانستند و متذکر شدند: انسان که کرامت خود را به استناد خلافت خویش از آفریدگار نظام هستی دارد، گذشته از جاودانگی در آخرت می‌تواند چهره‌ای ماندگار از خود در دنیا ترسیم نماید. بر اثر تکوینی یا تدوینی که مورد قبول خدا باشد سهمی از عنداللّهی شدن دارد و طبق آیه ﴿مَا عِندَکُمْ ینفَدُ وَمَا عِندَ اللَّهِ بَاقٍ﴾ باقی خواهد ماند. اسلام که رهاورد فراوانی را به همراه داشت و دارد، طرح جاودانه شدنِ نِسبی را به جامعه بشری آموخت. وقف که نموداری از این رهنمود حیات مستمرّ است، راز تداوم آن تنها این نیست که اصل آن ثابت و درآمد آن سیال است بلکه قصد قربتی که در آن معتبر و اِعمال می‌شود و از این منظر در بخش عبادت‌های مالی فقه امامیه قرار دارد مایه پایداری آن خواهد بود. نهاد وقف همانند به بار آوردن فرزند صالحِ سالک و داعی، محبوب و ماناست چنانکه همسان سنّت صحیح و ماندگار است لذا این امور در کنار هم قرار گرفته‌اند.

محمد بن یعقوب کلینی(رحمه الله) و نیز محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به صدوق(رحمه الله) از حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) نقل کرده‌اند که: «ستّهٌ تَلْحَقُ المؤمنَ بَعْد وَفاتِهِ: ولدٌ یستغفِرُ له و مُصحَفٌ یخَلِّفُهُ و غرسٌ یغْرسُهُ و قلیبٌ یحفِرُه و صَدَقهٌ یجرِیها و سنّهٌ یؤخَذُ بها مِن بعده»؛ آثار شش چیز بعد از مرگ مؤمن به او می‌رسد:

 ۱ـ فرزندی که برای او استغفار کند

 ۲ـ کتابی که اثر تألیفی او باشد

 ۳ـ درختی که غرس کرده باشد

 ۴ـ چاه آبی که حفر کرده باشد

۵ـ صدقه‌ای که جریان داشته باشد (یعنی وقف)

 ۶ـ سنّتی که بعد از او مورد عمل قرار گیرد.

 روشن است که ذکر امور شش‌گانه از باب تمثیل است نه تعیین، چون هر کار خیری که بماند تا آثار مثبت آن در جامعه وجود دارد،صاحب آن مأجور خواهد بود.